Het spijsverteringsstelsel is een groep organen die samenwerken om het voedsel dat je eet om te zetten in de energie en voedingsstoffen die je lichaam nodig heeft. Nadat je voedsel en vloeistoffen hebt geconsumeerd, breekt het spijsverteringsstelsel deze af in hun basisbestanddelen: koolhydraten, eiwitten, vetten en vitaminen. Deze basisvoedingsstoffen worden vervolgens opgenomen in de bloedbaan, die ze naar de cellen in het hele lichaam brengt. Voedingsstoffen voorzien de cellen van de energie die ze nodig hebben voor groei en herstel. Alles in je lichaam, van je hormonen tot je hart, heeft de voedingsstoffen uit het spijsverteringsproces nodig om goed te kunnen werken.
Hoe het spijsverteringsstelsel werkt
Als je eet, gaat het voedsel van de mond via de slokdarm naar de maag. Daarna gaat het door de dunne en dikke darm, en uiteindelijk als afval via de anus naar buiten. De lever, alvleesklier en galblaas maken ook deel uit van het spijsverteringsstelsel. Deze organen produceren chemicaliรซn die de spijsvertering mogelijk maken.
Al deze organen werken in harmonie samen om ervoor te zorgen dat het lichaam de voedingsstoffen krijgt die het nodig heeft. Sommige van de organen zijn hol, terwijl andere stevig zijn. Een reeks spiercontracties verplaatst voedsel door het spijsverteringsstelsel van de holle organen naar de vaste organen. Dit belangrijke proces wordt peristaltiek genoemd.
De holle organen van het spijsverteringsstelsel zijn de volgende:
Mond
De spijsvertering begint in de mond. Hier begint de actie van het kauwen om zetmeelrijk voedsel af te breken tot koolhydraten. Speciale klieren in de mond laten speeksel vrijkomen. Speeksel en de enzymen die in het speeksel aanwezig zijn, helpen ook bij het versnellen van de afbraak van zetmeelrijk voedsel.
Slokdarm
Dit orgaan duwt voedsel uit de mond naar het volgende deel van het spijsverteringsstelsel, de maag.
Maag
Zodra het voedsel door de slokdarm is gezakt, ontspannen de spieren aan de bovenkant van de maag zich om het voedsel binnen te laten. Nadat het voedsel de maag is binnengegaan, beginnen de spieren onderin de maag te bewegen. De beweging verbindt het voedsel met de zure spijsverteringssappen die door de klieren in de maag worden geproduceerd. Het zuur breekt vooral eiwitrijk voedsel af. Uiteindelijk wordt de maaginhoud geledigd in de dunne darm.
Dunne darm
De spieren van de dunne darm vermengen het voedsel met de eigen verteringssappen, samen met die van de alvleesklier en de lever. Terwijl de dunne darm het voedsel in de richting van de dikke darm duwt, helpen deze spijsverteringssappen het voedsel verder af te breken in koolhydraten, vetten en eiwitten. De wanden van de dunne darm absorberen vervolgens voedingsstoffen uit het verteerde voedsel en brengen deze in de bloedbaan. Van daaruit vervoert het bloed de voedingsstoffen naar cellen in het hele lichaam.
De dikke darm
Niet al het voedsel wordt door het spijsverteringsstelsel afgebroken. Afval, of onverteerd voedsel en dode cellen, worden naar de dikke darm geduwd. De dikke darm absorbeert het water en de resterende voedingsstoffen uit het afval voordat het wordt omgezet in vaste ontlasting. De ontlasting wordt aan het einde van de dikke darm, het rectum, opgeslagen totdat ze tijdens een stoelgang het lichaam verlaat.
Terwijl de holle organen een cruciale rol spelen in het spijsverteringsproces, geven de vaste organen verschillende chemische stoffen af die ervoor zorgen dat het spijsverteringsproces echt kan werken.
De vaste organen van het spijsverteringsstelsel zijn de volgende:
Pancreas
De alvleesklier bevindt zich in het bovenste deel van de buik, achter de maag. Hij produceert spijsverteringssappen die de dunne darm helpen voedsel af te breken in koolhydraten, eiwitten en vetten. Hij maakt ook chemische stoffen die helpen de bloedsuikerspiegel te regelen, die bepaalt hoeveel energie het lichaam beschikbaar heeft om te gebruiken.
Lever
De lever is een zeer groot orgaan dat zich boven de maag in de bovenbuik bevindt. Een van de vele belangrijke functies van de lever is de aanmaak van gal, een spijsverteringsstof die in de galblaas wordt opgeslagen. Tijdens de spijsvertering wordt gal naar de dunne darm gestuurd om te helpen vethoudend voedsel af te breken. De lever helpt niet alleen bij de spijsvertering, maar slaat ook voedingsstoffen op en helpt giftige stoffen uit het lichaam te verwijderen.
Galblaas
De galblaas is een klein zakje waarin de gal wordt opgeslagen die in de lever wordt aangemaakt. Tijdens de spijsvertering geeft de galblaas gal af aan het bovenste deel van de dunne darm om vethoudend voedsel af te breken.
Problemen met het spijsverteringsstelsel
Soms werken een of meer onderdelen van het spijsverteringsstelsel niet goed. Dit kan van kleine ongemakken tot ernstige gezondheidsproblemen leiden. Enkele veel voorkomende problemen met het spijsverteringsstelsel zijn:
Zure reflux en GERD
Zure reflux treedt op wanneer maagzuur of gal terugstroomt in de slokdarm, wat brandend maagzuur en andere ongemakkelijke symptomen veroorzaakt. De meeste mensen hebben van tijd tot tijd last van zure reflux, vooral na het eten van gekruid eten of zware maaltijden. Wanneer zure reflux echter meer dan twee keer per week voorkomt, wordt de aandoening beschouwd als gastro-oesofageale refluxziekte (GERD). Terwijl zure reflux enig ongemak kan veroorzaken, heeft GERD de potentie om ernstige gezondheidsproblemen te veroorzaken.
De symptomen van zure reflux en GERD omvatten:
- een branderig gevoel in de borst (brandend maagzuur) dat zich soms naar de keel verplaatst
- een zure smaak achter in de mond
- moeite met slikken
- droge hoest
- pijnlijke keel
- misselijkheid
- boeren
- het opbraken van voedsel of zure vloeistof
- een brok in de keel voelen
Galstenen
Galstenen zijn gestolde brokken spijsverteringsvocht die zich in de galblaas kunnen vormen. Ze kunnen zo klein zijn als een zandkorrel of zo groot als een golfbal. Mensen kunnen รฉรฉn galsteen of meerdere galstenen tegelijk hebben. Sommige mensen hoeven niet behandeld te worden voor hun galstenen, terwijl anderen een operatie nodig kunnen hebben om hun galblaas te verwijderen.
Er zijn twee hoofdtypen galstenen: galstenen met cholesterol en galstenen met bilirubine. Cholesterolgalstenen zijn geel en bestaan voornamelijk uit cholesterol. Bilirubine galstenen daarentegen zijn donkerbruin of zwart en bevatten bilirubine. Bilirubine is een chemische stof die het lichaam aanmaakt bij de afbraak van rode bloedcellen.
Een kleine galsteen veroorzaakt misschien geen symptomen. Een grotere galsteen veroorzaakt echter vaak wel symptomen. Deze symptomen kunnen zijn:
- pijn in het rechterbovengedeelte van de buik die uitstraalt naar de rechterschouder of schouderbladen
- gele tint in de huid of het oogwit (geelzucht)
- koorts
- misselijkheid
- braken
- kleikleurige ontlasting
- Prikkelbare Darm Syndroom (IBS)
IBS is een verzameling van symptomen die de dikke darm aantasten en extreem ongemak en pijn in de buik veroorzaken. Het is een chronische aandoening die onder controle moet worden gehouden met een langdurige behandeling. De meeste mensen met IBS kunnen hun symptomen onder controle houden door hun dieet aan te passen en hun leefgewoonten te veranderen. Sommige mensen kunnen echter ernstige symptomen ervaren en hebben medicatie en begeleiding nodig.
Veel voorkomende IBS symptomen zijn:
- buikpijn of krampen
- opgeblazen gevoel
- gas
- diarree
- constipatie
- slijm in de ontlasting
Aambeien
Aambeien, ook wel aambeien genoemd, zijn gezwollen aderen rond de anus of in het onderste rectum aan het eind van de dikke darm. Aambeien kunnen inwendig of uitwendig zijn. Inwendige aambeien bevinden zich in het rectum, terwijl uitwendige aambeien zich onder de huid rond de anus bevinden.
Enkele veel voorkomende symptomen van aambeien zijn:
- bloeden tijdens de stoelgang
- jeuk of irritatie rond de anus
- pijn of ongemak rond de anus
- zwelling rond de anus
- een knobbel bij de anus
- lekkage van ontlasting
Hoewel aambeien enig ongemak kunnen veroorzaken, kunnen ze meestal worden behandeld met vrij verkrijgbare zalven, crรจmes of zetpillen. Ernstigere aambeien die niet verdwijnen met eenvoudige thuisbehandelingen moeten mogelijk worden behandeld met een operatie.
Maak een afspraak met je arts als je symptomen ervaart van een van de hierboven beschreven spijsverteringsstoornissen. Je moet ook meteen contact opnemen met je arts als je hevige pijn of bloeding hebt, of bloeding die gepaard gaat met lichtheid in het hoofd of duizeligheid.
Spijsvertering gezond houden
Door je spijsverteringsstelsel gezond te houden kun je problemen met je spijsvertering voorkomen. Volg deze eenvoudige tips om je spijsverteringsstelsel in topvorm te houden:
- Eet elke dag zeven of meer porties fruit en groenten. Groenten en fruit bevatten vezels, mineralen, enzymen, vitaminen en prebiotica die je spijsverteringsstelsel gezond houden.
- Eet volkoren brood, pasta’s en granen. Volkoren granen bevatten meer vezels en voedingsstoffen dan witte “verrijkte” graanproducten en helpen je goede dikke darm bacteriรซn floreren.
- Vermijd verwerkte vleeswaren, zoals worstjes en hotdogs, omdat ze problemen kunnen veroorzaken met het spijsverteringsstelsel. Je moet ook je consumptie van rund-, varkens- en lamsvlees beperken. Deze vleessoorten zijn het meest vatbaar voor bacteriรซn die het spijsverteringsstelsel kunnen beschadigen.
- Zorg voor voldoende calcium en vitamine D. Je kunt spijsverteringsproblemen voorkomen door ervoor te zorgen dat je voldoende calciumrijke voedingsmiddelen en dranken consumeert, zoals melk, tofu en yoghurt. Het nemen van vitamine D-supplementen en het veilig verhogen van je blootstelling aan zonlicht kan ook helpen bij het voorkomen van spijsverteringsproblemen.
- Doe regelmatig aan lichaamsbeweging. Fysiek actief blijven kan helpen om je spijsvertering gezond te houden. Streef naar 30 minuten matige tot krachtige activiteit, ten minste drie dagen per week.
- Mensen met overgewicht of ondergewicht kunnen vatbaarder zijn voor meer spijsverteringsproblemen. Lichaamsbeweging en een gezond dieet kunnen helpen je risico te verlagen. Als je moeite hebt met afvallen of aankomen, overleg dan met je arts wat je kunt doen.
